بافت تاریخی شهرها به عنوان بخش مهمی از هویت فردی و اجتماعی ساکنان آنها و بستری برای زنده ماندن و تداوم تاریخ و فرهنگ ملتهاست که بیتوجهی و تخریب آن خسارات جبرانناپذیری در تمامی عرصهها برای یک سرزمین به دنبال خواهد داشت. از این رو حفظ و حراست از این میراث گرانبها وظیفهی بسیار مهمی است که در تمام دورهها باید سرلوحه کار دولتها قرار گیرد. پاییز سال 1375 بود که برای اولین بار با این بندر تاریخی و گوشه گیر آشنا شدم. مواجههای عجیب و به یاد ماندنی که سبب پیوندی عمیق بین ناخودآگاه من و این بافت تاریخی ارزشمند شد و معماری بی نظیر خانههای آن به صورت الگویی در ذهنم نقش بست و بن مایهی تمام طرحهایی شد که پس از آن، کشیدم. باید اعتراف کنم که خیلی خوش شانس بودم که در ابتدای آشنایی با معماری ایرانی با این بندر تاریخی که آنرا «بهشت گمشده » نام نهادهام، آشنا شدم. مطالعات بافت و معماری تاریخی بندر کنگ و شناسایی الگوهای معماری خانههای ارزشمند آن، از حدود بیست سال قبل ( 1375 ) در قالب پژوهشی اولیه در دانشکدهی معماری دانشگاه شهید بهشتی توسط اینجانب آغاز گردید و این شناخت اولیه، زمینهی بسیار مناسبی را برای یک پژوهش جامع در سال 1394 فراهم آورد. در فاصلهی بیست سال، کسی به دیدن این شهر نرفته بود و در سکوت و فراموشی این بافت ارزشمند از گزند تخریب و نوسازی در امان مانده بود. از این رو بر آن شدیم تا این بافت تاریخی را هم در فهرست ثبت جهانی قرار دهیم و هم برای آینده آن به جای طرح جامع و تفصیلی معمولی، پیشنهاد تهیه طرح ویژه ارائه دهیم.
(شیوا آراسته: مشاور مطالعات بافت و معماری تاریخی بندر کنگ و ارائه الگوهای معاصر )


شهر تاریخی بندر کنگ یکی از شهرهای شهرستان بندر لنگه است که به لحاظ موقعیت مکانی در شرق بندرلنگه واقع شده و مرز بین این دو شهر یک خیابان مشترک میباشد. همچنین فاصلهی این شهر از مرکز استان، بندر عباس، 165 کیلومتر است. این بندر تاریخی در مختصات ‘53 °54 تا ‘57 °54 طول شرقی، ‘35 °26 تا ‘37 °26 عرض شمالی و ارتفاع متوسط پنج متر از سطح آبهای خلیج فارس و در مسیر جادهی بندرعباس به بوشهر قرار گرفته است.
جانمایی استان هرمزگان در کشور
جانمایی شهر تاریخی بندر کنگ در استان هرمزگان و شهرستان بندر لنگه
همسایگی بندر تاریخی کنگ با بندر لنگه
وسعت شهر: 650 هکتار
مساحت حریم شهر : 2010 هکتار
مساحت شهر و حریم : 2660 هکتار
جمعیت شهر: 19231 نفر
موقعیت قرارگیری ویژه نسبت به جزایر مهم جنوبی؛ بندر کنگ در مرکز مجموعه جزیره های قشم ، هنگام ، تنب بزرگ، سیری، کیش و هندورابی قرار دارد.
پایگاه دریانوردی و لنج سازی خلیج فارس
جایگاه دوم صید ماهی در بنادر جنوبی بعد از بندر چابهار
جانمایی شهر تاریخی بندر کنگ نسبت به بنادر و جزایر پیرامونی
نزدیک ترین ارتفاعات موجود به بندر کنگ کوه های بردغان و لاورحاجی به ارتفاع 105 و 207 متر است که در فاصله هشت و ده کیلومتری شمال شرقی این شهر واقع اند. از جمله شاخصه های طبیعی و تاریخی پیرامون شهر کنگ عبارت اند از:
قلعه لشتان، خور کنگ، خور سور، تپه های سرخ، شوره زار مهرگان
بندر تاریخی کنگ دارای قدمتی بیش از 3000 سال است و براساس متون تاریخی، هسته این شهر در طول این دوران پنج بار تغییر مکان داده است. آنچه امروز کنگ نامیده میشود با قدمتی بیش از 400 سال دارای بافتی سالم، پویا ، سرزنده و ارزشمند بوده و زندگی در آن جاریست.
مراحل تغییر هسته شهر کنگ در طول تاریخ